کد مطلب:48129 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

ميان داستانهاي قرآن و ديگر داستانها، چه تفاوتهايي وجود دارد؟

1. قرآن كريم، دربارة داستانهاي اين كتاب مقدس ميفرمايد: نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَآ أَوْحَيْنَآ إِلَيْكَ هَـَذَا الْقُرْءَانَ وَ إِن كُنتَ مِن قَبْلِهِي لَمِنَ الْغَـَفِلِينَ ;(يوسف،3) ما به وسيلة اين قرآن ـ كه به تو وحي كرديم ـ بهترين سرگذشتها را به تو باز ميگوييم، هر چند مسلماً پيش از اين از آنها خبري نداشتي. اين كه در آيه شريفه آمده است، روش داستان سرايي قرآن، زيباترين شيوههاست; بدان جهت است كه انسان را با بهترين ره توشة زندگي، آشنا ميكند و نيز به عاليترين مقصد ميرساند. از نگاه قرآن كريم، عاليترين مقصد توحيد، و بهترين ره توشه آن، تقواست.( تفسير موضوعي قرآن مجيد، آيت اللّه جوادي آملي، ج 7، ص 142، مركز نشر فرهنگي رجا. ) چنين خصوصيتي، در داستانهاي معمولي وجود ندارد.

2. همان گونه كه در آيه شريفه آمده است، قرآن كريم از داستانهاي خود به عنوان قصه ياد ميكند. اصل واژه قصه، به معناي قطع است كه هنگام به كار رفتن با يك اثر، مانند قصه يوسفغ، به معناي دنبال كردن آن است و قصص، به معناي خبر ايراد شده است;( تهذيب اللسان، ج 2، ص 389 / مفردات الفاظ قرآن، راغب اصفهاني، ص 419، دارالكتب العلمية. ) از اين رو، قصه نوعاً به بازآفريني رويدادهاي مذهبي اطلاق ميشود... قصه بااسطوره و افسانه، فرق زيربنايي دارد; به اين صورت كه قصه برگرفته شده از واقعيت است، در حالي كه اسطوره، بيان گر تفكرات ابتدايي و احياناً غلط، ناروا و خرافه بوده و افسانه، زاييدة قدرت ابداع و تخيّل نويسنده يا بهتر است گفته شود سازندة آن ميباشد. جنبة واقعگرايي در قصه، با آن چه امروزه به بعضي نويسندگان رئاليست و واقعگرا نسبت داده ميشود، تفاوت اساسي دارد. داستانهاي امروزي را اگرچه واقعي ميگويند; امّا منظور اين نيست كه عيناً در واقعيت روي داداند، بلكه نظر اين است كه داستانها، ماجراها و حوادث محتمل ميباشند و ما عقلاً ميپذيريم كه اين گونه وقايع، امكان رويدادشان وجود دارد، در حالي كه بسياري از اوقات، قصه در اصل، همان تاريخ است; با اين تفاوت كه از نقل آن، هدف و مقصود خاصّي در كار است و مانند مورخان، صرفاً جنبة ضبط وقايع، مورد نظر نيست. در قصد، از همان آغاز نگارش، هدف، روشن و مشخص است و خواننده ميداند كه در نهايت، با اندرزي الهي ـ اخلاقي مواجه است.( راه و روش داستاننويسي، داريوش نوروزي، ص 21ـ22، به نقل از قصه و نكات تربيتي آن در قرآن، سعيد مهدوي، ص 21، بوستان كتاب، قم. )

3. برخي از مهمترين ويژگي قصههاي قرآني عبارتند از: گزينشي و كوتاه بودن، داراي پراكندگي و تكرار، پيامداري، واقعيتگرايي، شخصيتپردازي، تقطيع و توصيف عيني حوادث نيز برخي از اهداف قصه در قرآن عبارتند از: عبرتآموزي، گسترش قدرت تفكر، بيان خبرهاي غيبي، آشنايي با سيره انبيا، آشنايي با قوانين و سنن ثابت الهي، ارائة دعوت ديني، بيان قدرت الهي و سرانجام محورهاي زير، بيانگر برخي از نكات تربيتي قصههاي قرآني ميباشند: خدا محوري، هدايت الهي، اصلاح، بيداري وجدان، عزت نفس، طغيان و مبارزه با طغيان گري خودبيني و انحصارطلبي، رمز توقف، غرور و تكبر، آفات هدايت، تربيت عقلاني، امر به معروف و نهي از منكر، توجه دادن به معاد، تحريك ايمان، معرفي الگوهاي سازنده، بيم و اميد، صميميت و محبت، بررسي عوامل بازدارنده از تأثير محيط (آگاهي، هجرت، اصلاح وضع، جهاد) و تثبيت ارزشهاي اخلاقي.( همان. )